Proces tworzenia jednolitego rynku finansowego
Liberalizacja przebiegała równolegle w dwóch nurtach:
1. liberalizacja przepływu kapitału jako niezbędny warunek stworzenia konkurencji na rynku finansowym,
2. swoboda świadczenia usług finansowych: bankowych i ubezpieczeniowych oraz obrotu papierami wartościowymi
Proces ten rozpoczął się w latach 60-tych, został zwieńczony postanowieniami Traktatu z Maastricht i trwa do czasów obecnych w ramach istniejącej Unii Gospodarczo-Walutowej i w działaniach doskonalących istniejący już rynek finansowy planowanych przez Komisję Europejską na lata 2000-2006.
Liberalizacja przepływu kapitału
Etap pierwszy 1962-73
Stworzenie unii celnej spowodowało wzrost gospodarczy i zwiększenie obrotów handlowych między krajami założycielami EWG: kluczowym aktem prawnym były dyrektywy Rady z 1960 i 1962 roku, które zliberalizowały bezwarunkowo:
• inwestycje bezpośrednie związane z tworzeniem przedsiębiorstwa lub uczestniczeniem w jakimś przedsiębiorstwie,
• inwestycje w nieruchomości,
• kredyty bieżące krótko i średnioterminowe,
• transfery oszczędności,
• podatki od spadków, odszkodowania, spłaty, wynagrodzenia,
• przekazywanie darów, spadków, posagów,
• obrót papierami wartościowymi (nabywanie i sprzedawanie za granicą)
Liberalizacją nie objęto emisji papierów wartościowych przedsiębiorstwa narodowego kraju członkowskiego na rynku zagranicznym, inwestycji w bony skarbowe krótkoterminowe oraz kredytów długo i średnioterminowych a także zakładania kont bieżących przez nierezydentów.
Etap drugi 1973-1985
Kryzys naftowy spowodował wzrost kosztów działalności gospodarczej a w efekcie bankructwa firm, rosnące bezrobocie , recesję, wzrost inflacji, obniżenie poziomu konkurencyjności towarów na rynkach międzynarodowych. Proces integracji został spowolniony. Państwa samodzielnie poszukiwały rozwiązań swoich problemów. Okres ten określano w mediach „eurosklerozą”. Pogorszyła się pozycja gospodarcza państw WE w szczególności wobec Stanów Zjednoczonych. Rozwiązanie problemów umożliwił powrót do procesu dalszej liberalizacji rynku towarów, tworzenie wielkiego wspólnego europejskiego rynku z pełna swoboda przepływu towarów ,usług, osób i kapitału. Komisja Europejska opracowała w 1985 roku Białą Księgę zawierającą bariery i ograniczenia na drodze integracji oraz program działań na lata 1988-92 zmierzający do pełnej integracji rynków i całkowitej swobody przepływu kapitału i usług finansowych. Biała Księga zawierała ponad 200 aktów prawnych, których zmiana była niezbędna do zrealizowania idei jednolitego rynku. Procesu ujednolicania różnorodnych przepisów krajowych udało się uniknąć dzięki inicjatywie komisarza lorda Cockfielda proponującej uznanie standardów narodowych. Dzięki temu możliwe było przyjęcie tylko niezbędnych nowych aktów prawnych wprowadzających swobodę przepływu kapitału i usług finansowych.
Etap trzeci 1987-92
Dyrektywa Rady WE z 1986 roku zobowiązująca kraje członkowskie do bezwarunkowego zniesienia restrykcji wobec długoterminowych kredytów handlowych i wobec obrotu papierami wartościowymi przedsiębiorstwa danego kraju na rynku drugiego kraju, liberalizacją warunkową objęto średnio- i długoterminowe kredyty finansowe. Krótkoterminowych lokaty w bony skarbowe pozostawiono do liberalizacji na koniec ze względu na ich potencjalnie spekulacyjny charakter.. Pełną swobodę przepływu kapitału wprowadzono dyrektywa Rady z 1988 roku. Dyrektywa ta nakazywała zaprzestania od 1lipca 1990 roku stosowania jakichkolwiek restrykcji związanych z przepływem kapitału. Dyrektywa ta zakończyła proces liberalizacji przepływu kapitału .
Etap czwarty 1993-2002
Zwieńczenie procesu liberalizacji były postanowienia Traktatu z Maastricht, które weszły w życie w 1993 roku. Traktat (art.67-73) stwierdza, ze:
• zabronione są wszelkie restrykcje w przepływie kapitałów między krajami członkowskimi oraz między krajami Unii i krajami trzecimi,
• liberalizacja ma charakter nieodwracalny,
• nie jest możliwe wprowadzanie jakichkolwiek ograniczeń w przepływie kapitałów.
Kontynuacją procesu tworzenia jednolitego rynku finansowego było wprowadzenie od 1 stycznia 1993 Jednolitego Rynku Wewnętrznego i założeń Unii Gospodarczo-Walutowej. Etapy przygotowawcze UGW dotyczyły właśnie liberalizacji usług finansowych i swobody przepływu kapitału. W tym celu podjęto działania prawne i praktyczne związane z konwergencją gospodarek krajów członkowskich poprzez harmonizację polityk makroekonomicznych. Kryteria konwergencji przyjęte w Maastricht obejmowały upodabnianie się w krajach członkowskich takich wskaźników jak: stopa inflacji, stopy procentowe ,dług publiczny i deficyt budżetowy. Zbliżenie tych wskaźników miało istotne znaczenie dla pełnego wprowadzania swobody przepływu kapitału. Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rynku finansowego miało wprowadzenie euro. Wspólny pieniądz stworzył w pełni rozwinięty rynek finansowy euro, który stał się konkurencyjny wobec rynku dolara.